Welk reinigingsmiddel heb ik nodig?
- Gegevens
- Categorie: Veel Gestelde Vragen Over Producten
Er zijn grofweg twee redenen te geven waarom iets gereinigd wordt:
- Cosmetische reiniging: iets visueel aantrekkelijk maken (dit is bijvoorbeeld het geval bij het wassen van een auto).
- Functionele reiniging: iets schoonmaken zodat er een (na)behandeling kan plaatsvinden. (Bijvoorbeeld ontvetten van metaal alvorens er een coating op aanbrengen).
Het spreekt voor zich dat de eisen die aan reinheid worden gesteld bij het functioneel reinigen vaak veel hoger liggen dan de eisen bij het cosmetisch reinigen.
Welk reinigingsmiddel geeft het beste resultaat?
Het reinigingsresultaat wordt altijd bepaald door vier factoren, te weten:
1. De chemische actie (werking van het reinigingsmiddel)
2. De tijd (de inwerktijd op het vuil)
3. De temperatuur (hogere temperaturen beïnvloeden het reinigingsproces)
4. De mechanische actie (de bewerking met behulp van een borstel, spons etc.)
De Duitse chemicus Sinner heeft deze vier factoren in een cirkeldiagram ondergebracht, waarbij de cirkel het vereiste reinigingsresultaat voorstelt en de partjes de reinigingsfactoren. Het komt zelden voor dat alle vier de factoren in een reinigingsproces even belangrijk zijn.
Zouden de vier factoren elk apart op hun waarde worden ingeschat, bijvoorbeeld bij het met de hand afwassen van de vuile vaat, dan zal bij een lage temperatuur en een geringe chemische actie het gewenste resultaat voornamelijk worden bereikt door de factor tijd en nog meer door de factor mechanische actie (de afwasborstel). Hoe vuil de borden ook zijn u zult het water in het teiltje meestal zo heet mogelijk gebruiken omdat dit een oplossend vermogen heeft voor bepaalde vetten.
Voegt u nu een scheutje afwasmiddel toe dan zult u dit ongetwijfeld toevoegen al naar gelang de borden meer of minder vet zijn, kip, kaaskorsten ingebakken vet etc. hebben iets meer afwasmiddel nodig omdat de penetrante in het afwasmiddel de korsten moeten losweken van de onderbodem. Toch is een borstel dikwijls noodzakelijk om resten die in hoekjes en gaatjes zitten los te maken. Toch gaan hier dan 4 verschillende zaken een samenwerking aan: het hete water, het afwasmiddel, de borstel en de tijd.
Zou echter de vuile vaat worden gereinigd met behulp van Bv. een bandvaatwasmachine zoals die veelal bij grote instellingen (Bv. ziekenhuizen) worden gebruikt, dan kan worden geconstateerd dat het schoon worden van de vuile vaat voornamelijk te danken is aan de "chemische" actie en in wat geringere mate aan de factor temperatuur. De factoren mechanische actie en tijd zijn hier duidelijk minder van belang.
Zou de vuile vaat in een gewone huishoudelijke vaatwasmachine gereinigd worden, dan kan worden geconstateerd dat de factor tijd belangrijker wordt. In de praktijk betekent de cirkel van Sinner dat bij het niet bereiken van de gewenste reinigingsgraad bij een schoonmaak(Be)handeling, door het opvoeren van een of meerdere factoren (sterker middel, hardere borstel, hogere temperatuur of langere inwerktijd) toch de gewenste reinigingsgraad bereikt kan worden.
Nu bepaalt het te reinigen onderwerp wat voor welke middelen u inzet, een deur ontvetten voor u gaat verven vergt een totaal ander middel dan wanneer u uw plastic tuinmeubilair gaat reinigen. De deur zou u met thinner of dergelijke kunnen ontvetten maar uw tuinmeubilair beslist niet, het zou het plastic bij wijze van spreken opvreten. U zult eerder een kunststofreiniger uit de winkel nemen of een huishoudsopje op basis van water. Met deze middelen kunt u weer beslist niet uw deur ontvetten omdat de hechting van de verf problemen zal gaan opleveren. U ziet dat reiniging toch iets anders ligt dan u aanvankelijk zou hebben vermoedt.
De systematische reiniging
Reinigen is een gebeuren, waar iedereen (gewild of ongewild) mee te maken heeft. Indien storend vuil niet regelmatig wordt verwijderd, ondervindt men dat als onaangenaam en ongewenst, men zal dan passende maatregelen moeten treffen om een redelijke reinigingsgraad te verkrijgen en zo mogelijk te handhaven. De dagelijkse en periodieke reinigingsbeurten zijn zelfs zo belangrijk, dat bij het ontbreken hiervan elk gebouw, object of apparaat binnen korte of lange tijd door toenemende vervuiling min of meer onbewoonbaar of onwerkbaar zal zijn.
Toch lijkt het er op, dat men een redelijke reinheid maar al te vaak als vanzelfsprekendheid accepteert, dat men nauwelijks stilstaat bij het feit dat hieraan een aanzienlijke hoeveelheid inspanning ten grondslag ligt die door de verantwoordelijke dienst geleverd moet worden.
Reinigen is voorts een zeer arbeidsintensief gebeuren. Dit wil zeggen dat er voor het uitvoeren van een reinigings(Be)handeling veelal veel menselijke arbeid vereist is. Men kan zelfs rustig zeggen, dat er geen enkele reinigings(Be)handeling te bedenken is die kan worden uitgevoerd zonder dat er mensen(handen) aan te pas komen. Wel wordt er met succes getracht de factor tijd te verkorten en de factor mechanisatie te vergemakkelijken door het invoeren van speciale machines, apparaten, materialen en reinigingsproducten. Doch totale uitsluiting van de factor mechanische actie (arbeid) heeft men nog steeds niet kunnen bereiken.
Menselijke arbeid is echter zeer duur geworden door de sterk gestegen loonkosten en gezien de arbeidsintensieve aard van reiniging in het algemeen geldt dit dan ook in het bijzonder voor de dagelijkse en periodieke reiniging.
Het spreekt haast vanzelf dat om deze reden de noodzaak van de reinigings(Be)handeling zo efficiënt mogelijk moet worden uitgevoerd, wil men tenminste de kosten van het reinigen binnen een aanvaardbaar maximum houden. Uiteraard kunnen kosten worden verlaagd en beperkt door bijvoorbeeld het aantal reinigingsuren te verminderen. Dit mag echter niet ten koste gaan van de gewenste reinigingsgraad. Evenmin mag en kan er veel worden bereikt door te besparen op machines, materialen en reinigingsproducten. Afgezien van het feit, dat de totale kosten hiervan vaak slechts een fractie (5 tot 10%) van de totale reinigingskosten uitmaken. Wil men op deze factor besparen dan loopt men het risico hierdoor nog meer reinigingsuren nodig te hebben, dan voorheen noodzakelijk waren om de gewenste reinigingsgraad te bereiken.
De enige methode om tegen de laagst mogelijke kosten de beste reinigingsgraad te verkrijgen, is het doorvoeren van een systematisch onderhoudsplan met gebruikmaking van arbeidsbesparende onderdelen zoals: doeltreffende, geconcentreerde en krachtige reinigingsmiddelen.
De ''chemische'' onderbouwing
Grofweg zijn reinigingsmiddelen onder te verdelen in watergedragen reinigers en reinigers op oplosmiddelen basis, waar mogelijk zal men met watergedragen reinigers werken, is dit niet mogelijk dan gebruikt men reinigers op oplosmiddelen basis. Bij het verwijderen van kalk, zouten, atmosferische vervuiling, (huid)vetten etc. wordt vrijwel altijd een watergedragen reinigingsmiddel gebruikt. Afhankelijk van de soort vervuiling en ondergrond kan gekozen worden voor een neutraal, zuur of alkalisch reinigingsmiddel. Een watergedragen reinigingsmiddel bevat een aantal componenten welke voor de daadwerkelijke reiniging zorgen. Water is vaak het transportmiddel van deze reinigingsmiddelen. Op grond van de zuurgraad worden de watergedragen reinigingsmiddelen onderverdeeld in een zuur, neutraal of alkalisch product.
De zuurgraad wordt uitgedrukt in pH, dit is een getal wat aangeeft wat de zuursterkte van een bepaald product is. Let echter wel op dat een product met een lage pH veel zuur bevat en een product met een hoge pH weinig zuur bevat, deze producten met een hoge pH bevatten namelijk veel base (alkali). De grens tussen zuur en alkalisch is gestel op pH-7. Producten boven pH-7 zijn basisch (alkalisch), producten met een pH onder pH-7 zijn zuur, de producten die rond de pH-7 schommelen (pH-6 tot pH-9) worden neutraal genoemd. Verder maak men nog een onderscheid of het een sterk of zwak zuur- of alkalisch product betreft.
De opbouw van een watergedragen product
In het algemeen bestaat een watergedragen reinigingsmiddel uit:
- Water
- Tenside('s) - (detergent/oppervlakte actieve stof)
- Complexvormer(s) - (kalkvanger, ontharder)
- pH bepalende stof(fen) -(builder of drager)
De reinigende werking van een watergedragen reinigingsmiddel wordt mede bepaald door de tenside('s) (oppervlakte actieve stof, deze zorgt ervoor dat de overgang van het vuil naar het water wordt vergemakkelijkt), een ander punt van de reinigende werking van een tenside is het feit dat het de oppervlaktespanning verlaagt (vandaar de naam oppervlakte actieve stof of tenside van tensio = spanning). Dit betekent dat het voor de vuildeeltjes gemakkelijker wordt gemaakt om in het water terecht te komen. Bijkomend voordeel van een lage oppervlakte spanning is het feit dat het water met het reinigingsmiddel veel dieper kan inwerken. De tenside maakt het voor de druppel veel gemakkelijker om in kleine gaatjes, randjes, haarscheurtjes etc. zijn werk te kunnen doen.
De kalk die o.a. in kraanwater voorkomt heeft als nadeel dat de tenside's liever met de kalk binden dan met het vuil dat verwijderd moet worden, gevolg is dat er minder tenside's beschikbaar zijn om het vuil te verwijderen. Om nu de storing van de kalk tegen te gaan, voegt men ontharders toe aan een reinigingsmiddel. De kalk bindt veel liever en gemakkelijker met een ontharder dan met een tenside, zodat er weer meer tenside's beschikbaar zijn voor het verwijderen van de vervuiling. Een andere naam voor ontharder is complexvormer of kalkvanger. Men spreekt specifiek over complexvormers als het organische producten betreft b.v. EDTA, NTA, gluconaten en citraten. Op de nadelen van complexvormers voor het milieu wordt later nog teruggekomen.
Een derde stof die je vaak in een watergedragen reinigingsmiddel tegen komt is de builder of drager. Dit is een zout dat wordt toegevoegd om de reinigende werking van de tenside te verhogen, het verhoogt ook meestal de pH. Een hoge pH heeft als bijkomend voordeel dat bij sommige vervuilingen (oliën en vetten), verzeping optreedt. D.w.z. dat de olie wordt omgezet in een zeep, en dus in feite tegen zichzelf gaat werken. Het hakt op deze wijze zichzelf in stukjes, wat te vergelijken is met het snijden van voedsel alvorens men het op eet (kauwt en verteert).
Zure bestanddelen in een watergedragen reinigingsmiddel worden vaak gebruikt om kalkaanslag of metaaloxides zoals roest te verwijderen. Door het oplossen van kalk(aanslag) wordt het zuur grotendeels geneutraliseerd tot zouten, zo levert het zout van fosforzuur, zwavelzuur, en salpeterzuur respectievelijk fosfaat, sulfaat en nitraat. Al deze zouten leveren een enorme bijdrage aan de bekende algengroei. Rolith Chemicals heeft er daarom mede voor gekozen om met relatief makkelijk afbreekbare organische zuren (melkzuur, citroenzuur etc.) de zure watergedragen reinigingsmiddelen samen te stellen. Deze zuren zijn stoffen die ook in het menselijk lichaam voorkomen, en dus volkomen onschadelijk zijn.
Veel alkalische watergedragen reinigingsmiddelen bevatten vaak sterke alkalische stoffen. Deze reinigingsmiddelen verzepen onder andere de vervuiling en werken dus uitstekend, maar zijn vaak samengesteld met zeer agressieve alkalische grondstoffen (kaliloog, natronloog, chloorbleekloog etc.). Zo zijn bij deze reinigingsmiddelen vaak corrosief- of giftigheidtekens verplicht.
Tensides
Vroeger werden slecht afbreekbare zepen gebruikt (onder het motto: hoe langer de zeep actief is hoe beter het werkt), wat tot gevolg had dat hele meren en plassen met een schuimlaag werden bedekt. Behalve het feit dat dit een voor het oog minder aantrekkelijk beeld is, houdt het ook een deel van de zuurstof tegen die in het water moet oplossen om de aanwezige organismen van zuurstof te voorzien. Er hoeft vaak slechts één schakel weg te vallen om een heel ecosysteem te verstoren, of zoals het hier toepasselijk heet: "om zeep te helpen".
Van gewone zeep is veel nodig om goed te kunnen reinigen, verder vormt het met kalk(zouten) kalkzeep wat extra moeilijk afbreekt en veel meer zuurstof vraagt voor de afbraak. Ook reduceert kalkzeep de werkzaamheid van de zeep. Het feit dat tenside's de oppervlakte spanning van het water doen verlagen speelt ook hier parten, zo zal het "Schaatsenrijdertje" (insect) domweg verdrinken omdat hij door het water heen zakt. Ook zal het een gevolg hebben voor de vissen en andere organismen in het water. Vervuiling zal vanuit het water gemakkelijker door de huid penetreren en zich afzetten in de weefsels zoals vet en lever. Dat hierdoor de populatie en diversiteit van de vissen en andere organismen zal afnemen, hoeft geen verdere uitleg.
Complexvormers
Vroeger werden slecht afbreekbare zepen gebruikt (onder het motto: hoe langer de zeep actief is hoe beter het werkt), wat tot gevolg had dat hele meren en plassen met een schuimlaag werden bedekt. Behalve het feit dat dit een voor het oog minder aantrekkelijk beeld is, houdt het ook een deel van de zuurstof tegen die in het water moet oplossen om de aanwezige organismen van zuurstof te voorzien. Er hoeft vaak slechts één schakel weg te vallen om een heel ecosysteem te verstoren, of zoals het hier toepasselijk heet: "om zeep te helpen".
Van gewone zeep is veel nodig om goed te kunnen reinigen, verder vormt het met kalk(zouten) kalkzeep wat extra moeilijk afbreekt en veel meer zuurstof vraagt voor de afbraak. Ook reduceert kalkzeep de werkzaamheid van de zeep. Het feit dat tenside's de oppervlakte spanning van het water doen verlagen speelt ook hier parten, zo zal het "Schaatsenrijdertje" (insect) domweg verdrinken omdat hij door het water heen zakt. Ook zal het een gevolg hebben voor de vissen en andere organismen in het water. Vervuiling zal vanuit het water gemakkelijker door de huid penetreren en zich afzetten in de weefsels zoals vet en lever. Dat hierdoor de populatie en diversiteit van de vissen en andere organismen zal afnemen, hoeft geen verdere uitleg.
Het reinigen met oplosmiddelen
Er worden over het algemeen twee soorten oplosmiddelen ingezet:
- Niet brandbare oplosmiddelen
- Brandbare oplosmiddelen
Tot de eerste groep horen veel gehalogeneerde koolwaterstoffen (HKW's), dit zijn prima reinigers ware het niet dat ze een enorme belasting met zich mee brengen voor mens en milieu. Tot deze groep behoren o.a. tri, tetra, dichloormethaan etc. Ze zijn qua structuur te vergelijken met brandbare oplosmiddelen, echter bevatten ze halogenen (meestal chloor) wat de vloeistof niet brandbaar maakt. De milieubelasting van deze stoffen bestaat uit het feit dat ze de ozonlaag afbreken in de hogere luchtlagen.
Ook brandbare oplosmiddelen hebben echter een flinke belasting voor het milieu, wat naast het explosie- of brandgevaar een reden te meer is om van deze producten af te zien. De belasting bestaat voornamelijk uit het feit dat ze enorm bijdragen aan de luchtvervuiling, en dan met name smogvorming en vorming van ozon op het leefniveau. Voorbeelden hiervan zijn: ketonen, thinners, wasbenzine, alcoholen, esters en diverse andere koolwaterstof verbindingen.
Ook in verven worden veel van deze stoffen gebruikt, dit is dan ook de oorzaak dat de alkyl of watergedragen verven momenteel zo populair zijn. Een ander bijkomend nadeel is dat genoemde stoffen veelal aromaten bevatten, dit zijn verbindingen als benzeen, styreen, xyleen etc. Van deze verbindingen is aangetoond dat ze een duidelijke invloed hebben op de vorming van kanker, daar komt bij dat ze gemakkelijk via de luchtwegen of de huid naar binnen kunnen dringen.
